Kim był Poncjusz Piłat?
Poncjusz = ‘człowiek z Pontu’. Prawdopodobnie pochodził ze starego, rzymskiego, bogatego rodu Poncjuszy.
‘pilatus’ – było jego przydomkiem – słowo to oznacza człowieka z dzidą (włócznią, lancą).
Mianowanie
Był zarządcą Judei w latach 26 – 36 n.e.
Został mianowany na ten urząd przez Kwiryniusza – cesarskiego legata Syrii (legaci byli senatorami i mieli stopień pretora).
Był protegowanym Sejana – prefekta pretorii w administracji wojskowej Tyberiusza. Prawdopodobnie musiał za protekcję i powołanie zapłacić olbrzymie pieniądze, dlatego musiał pochodzić z bogatego rodu.
(rys. Maciej Krzywicki)
Zakres obowiązków
Był prefektem, a nie ‘prokuratorem’.
Służbowo podlegał legatowi w Syrii. Był odpowiedzialny za majątek Rzymu (czyli właściwie cesarza Tyberiusza) na terenie Judei, Samarii i Idumei. Jego zadaniem było pilnowanie zbierania podatków.
Ponadto pilnował porządku publicznego na tych terenach. Dysponował niewielkimi oddziałami żołnierzy. W przypadku większych kłopotów mógł liczyć na szybką pomoc większych oddziałów stacjonujących w niedalekiej Syrii a podlegających legatowi.
Większość spraw administracyjnych załatwiali lokalni urzędnicy żydowscy. W większych – w tym w sprawach karnych – decyzje podejmował Sanhedryn (Wysoka Rada).
Formalnie sądownictwo podlegało Piłatowi, ale w praktyce zatwierdzał (lub nie) tylko decyzje Sanhedrynu w najważniejszych sprawach, w tym wyroki śmierci.
Prawdopodobne jest, że osobiście sądził tylko buntowników i osoby niebezpieczne dla Rzymu i jego władzy.
Formalne był zwierzchnikiem arcykapłana i miał prawo jego powołania i odwołania. Józef Kajfasz został mianowany przez Gratusa – poprzednika Piłata. Nie musiał się więc specjalnie z nim liczyć, ani nim przejmować. Ponieważ Józef Kajfasz był bardzo długo na tym stanowisku zapewne sowicie opłacał się Piłatowi (lub jego zwierzchnikowi).
Stosunki z Żydami
Piłat nie darzył Żydów sympatią. Nie rozumiał ich religii. Lekceważył i podśmiewał się z Żydów. Często płatał Żydom ‘psikusy’, które czasem kończyły się rozlewem krwi.
Śmierć Galilejczyków
Historia z Łk 13,1 jest zawarta jedynie w Biblii – nic więcej o tym zdarzeniu nie wiadomo.
Sztandary z wizerunkiem cesarza
Według Józefa Flawiusza, Piłat pozwolił żołnierzom wnieść do Jerozolimy sztandary z wizerunkiem cesarza. Sztandary zostały po cichu rozwieszone w nocy. Stanowiło to obrazę Prawa. Gdy żołnierze zaatakowali protestujący tłum Żydzi położyli się na ziemi i odsłonili szyje pokazując, że Prawo jest dla nich ważniejsze od życia. Piłat odwołał żołnierzy (do rozlewu krwi wówczas nie doszło) i nakazał usunięcie sztandarów.
Tarcze z imieniem cesarza
Piłat w swojej rezydencji w Jerozolimie, umieścił ozdobne tarcze z imieniem i wizerunkiem cesarza. Żydzi wysłali skargę do cesarza i – jak twierdzi Filon z Aleksandrii – cesarz nakazał usunięcie tarcz.
Budowa akweduktu
Piłat zmusił arcykapłana do zapłaty z pieniędzy Świątyni części należności za budowę akweduktu do Jerozolimy.
Spowodowało to protest Żydów. Według Józefa Flawiusza żołnierze, na rozkaz Piłata, przebrani w cywilne ubrania, wmieszali się w tłum i zaatakowali ludzi na umówiony znak. Zginęło wtedy wielu Żydów.
Masakra Samarytan
W 35 r. Piłat – według Józefa Flawiusza – zgromadzenie religijne na górze Garazim uznał za bunt i wysłał przeciwko buntownikom oddział jeźdźców i oddział ciężkiej piechoty. ‘Buntownicy’ zostali w większości wymordowani, a przywódcy straceni. Prawdopodobnie to zdarzenie było przyczyną odwołania Piłata ze stanowiska, w wyniku skargi złożonej przez Żydów. Został odesłany do Rzymu, aby wytłumaczył się ze swojego postępowania.
Monety
Monety z wizerunkiem cesarza były obrazą dla Rzymian. Piłat rozkazał bić monety z naczyniem kultowym (simpulum), co uspokoiło złe nastroje.
Herod Antypas
Wiadomo, że Piłat i Herod Antypas – tetrarcha Galilei – byli wrogami, choć nic nie wiemy o powodach. Być może opisany powyżej mord na Galilejczykach był przyczyną tej wrogości.
Z miejsca urodzin – Jezus był Judejczykiem, z miejsca zamieszkania – Galilejczykiem, czyli poddanym Heroda Antypasa.
Obawa utraty poparcia
W 31 roku Sejan, którego protegowanym był Piłat, został przez Tyberiusza skazany na śmierć (został zabity wraz z rodziną) za próbę przejęcia władzy w Rzymie. Od tej pory sytuacja Piłata była bardzo trudna. Każda skarga do Rzymu mogła spowodować, przypomnienie czyim jest protegowanym i spowodować odwołanie. Od tej pory musiał ‘być grzeczny’ i poprawić swoje relacje z arcykapłanem i Żydami.
Żydzi oczywiście o tym wiedzieli i nie jest wykluczone, że w pewien sposób szantażowali Piłata.
Odwołanie
Został odwołany ze stanowiska w 36 roku przez Lucjusza Witeliusza – cesarskiego legata Syrii, w wyniku opisanych wyżej zdarzeń.
Dalsze losy
Niewiele wiadomo. Prawdopodobnie został uniewinniony przez cesarza, ale stracił jego łaski i został zwolniony ze służby. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że udał się do Vienne we Francji, gdzie miał swoją rezydencję. Prawdopodobnie też – jako człowiek bogaty – żył tam spokojnie do śmierci.
Śmierć
Według Euzebiusza z Cezarei oraz apokryfów biblijnych zmarł śmiercią samobójczą.
Dowody historyczne
Oprócz źródeł literackich, wspomina o nim inskrypcja z Cezarei, odnaleziona w 1961 r., w której Piłat jest wspomniany obok Tyberiusza.
Inne
Tertulian uważał Piłata za chrześcijanina.
W Kościele Koptyjskim, ok. VI w. n.e. Piłat został uznany za męczennika i świętego. Jego święto obchodzone jest 25 czerwca.
W 41 r. Filon z Aleksandrii – przedstawił Piłata jako ‘nieugiętego, upartego i okrutnego’.
Czasopismo: Blog Zielonego Smoka
Artykuł: nr 93
Autor: Jacek Piechota